İletişimin Unsurlarını Okumak

İletişimin unsurlarını Allah adıyla okumayı denediniz mi? Gelin hep beraber deneyelim:

İletişimin unsurları şunlardır: Gönderici, alıcı, ileti, kanal, bağlam, dönüt

İlahi kelamı bu unsurlara yerleştirerek bir modelleme yapalım:

Gönderici: Allah

Alıcı: İnsan

İleti: Ayetler

Kanal: Vahiy

Bağlam: Dünya

Dönüt: ?

Sıra dönüte gelince bir durdum

İletişim dönüt olmadan da gerçekleşebilir

Mesela anne kulağında kulaklıkla müzik dinleyen çocuğuna “Odanı topla” der Çocuk üç durumla karşı karşıyadır: Duymak, duymamak, duymazdan gelmek

Duyduysa iletişim gerçekleşmiştir

Sorun yok

Duymadıysa iletişim gerçekleşmemiştir yine sorun yok

Ya duymazdan geldiyse ne olur

İletişim yine gerçekleşir

Çünkü gönderici ve alıcı arasında ileti iletilmiştir

Sadece dönüt yoktur

İlet-iş- im sözcüğündeki -iş eki “karşılıklılık” anlamı verdiği için beni biraz düşündürdü

Dönüt olmadan “ilet-im” mi gerçekleşir,” ilet-iş-im” mi diye düşündüm

Sonra iletişimin gerçekleştiğine karar verdim; çünkü iletiyi duyup da duymazdan gelmek zımnen “olumsuz cevap vermek yani iletiyi reddetmek” anlamına gelir

Hatta “duyma” eyleminin üstünü örtmek çağrışımını yaptı bende

Belki Kuran bu yüzden bazı insan tipleri için “Kulakları vardır işitmezler” diyor

Zaten kafir kelimesi Türkçeye “anlamazdan gelen, duymazdan gelen, görmezden gelen” diye çevrilebiliyor

Dönütün olmaması annenin çocuğa yüklediği “odanı topla” sorumluluğunu ortadan kaldırmaz

Modellemeye dönersem kısaca ilahi kelama muhatap olan kişi gereğini yerine getirmezse sorumluluktan kurtulamaz

Çocuğun karşılaştığı 1. duruma dönelim Yani annesinin odanı topla mesajını duydu

Dönüt ne olabilir

1)Tamam demek

2)Hayır demek

3)Tamam deyip toplama işlemini yerine getirmemek

4)Tamam deyip toplama işlemini yerine getirmek

İlk ikisi sözlü dönüt son ikisi fiili dönüttür

İlahi kelamın ilk iletisi “Oku, yaradan Rabbinin adıyla” iletisini duydum

Yani iletişim gerçekleşti, sorumluluk yüklendi

Duymadım diyemem çünkü duydum

Duymazdan gelemem çünkü iletişim gerçekleşti yani sorumluluk ortadan kalkmaz

1) Sözlü onay verebilirim: Yani her işe besmele ile başlayabilirim

2) Sözlü ret verebilirim: Yani işlere başlarken besmele çekmem

3)Davranışlarımla Allah adıyla okurum

4)Davranışlarımla Allah adıyla okumayabilirim ama yine de okurum

Ayet zaten önce “oku” diyor yani tüm insan okuyabilir anlıyorum bunu ben Sonra “Yaradan Rabb’inin adıyla” diyor

Ben bunu okuyan insanların bir kısmı Allah adıyla okur anlıyorum

İleti sözlü, yazılı ya da görsel olabilir

İslam düşüncesinde de Kuran sözlü ve yazılı iletinin karşılığı olur

Kâinat kitabı ise kevni ayetler yani görsel iletinin bir anlamda karşılığı olabilir mi Aslında kevni ayet daha geniş bir kavram ama bu kavramın bir cüzü de görsel ileti olabilir

Bu ayetleri okuyanlar bir anlamda “Oku” ayetine dönüt vermiş olurlar

Bu ayetleri Allah adıyla  okuyanlar ayetin tamamına dönüt vermiş olurlar

Burada ” dönüt ne?” sorusuna yine dönüyorum işte

Salih amel yani iyi ve kaliteli işler mi dönüt

Dönütten önce bir aşama daha var aslında “Vereceğin dönütü seçme” aşaması

İletişimin unsurları arasında böyle bir aşamaya yer verilmemiş.

Sözlü dönüt verilince de iki ihtimal var

Ya odayı toplarım ya da vazgeçerim toplamam

Sözlü dönüt sorumluluğu kaldırmaz ama oldurmaz da

Sözlü dönüt veren çocuk sorumluluğunu onaylamış ama eylemini ertelemiş durumdadır

Odayı toplama eylemi iletinin amacıdır

Bu eylem gerçekleşmeden sözlü onay yani “Tamam” demek dönüt olarak yeterli midir yetersiz midir

Anne eve dönünce “Tamam” diyen çocuğun odasını toplamadığını görünce yaptırım uygulamak isteyeceğine göre sözlü onay dönüt olarak yetersiz olmalıdır

Ama çocuğun niyeti odayı toplama eylemini yerine getirmek olduğu ve bunu beyan ettiği için anne çocuğuna sözünü neden yerine getirmediğini sorabilir, çocuğun mazeretlerini dinleyebilir, yaptırım uygulamaktan vazgeçebilir

Bu modellemeye göre sözlü dönüt yetersiz ama geçerlidir

İlahi mesajın alıcısı olan bizlerin bu mesajları yani ayetleri dil ile tasdik etmemiz sözlü dönüt sayılır mı

Sözlü dönüt sayılırsa geçerli ama yetersiz midirler

Bu da galiba bir başka yazının konusu.

Özlem Ata’nın kaleme aldığı bu yazı, 10.10,2017 tarihinde Fıtrat Haber sitesinde yayımlanmıştır.