TÜRKÇE SÖYLEYİŞTE İLTİFAT SANATI

Kur’an-ı Kerim’de ve Arapça eserlerde örnekleri bulunan iltifat sanatının Türkçe ile kaleme alınmış edebî eserlerde de var olduğu üzerinde durularak örneklerine yer verilmiş, bu örneklerin günümüz Türk edebiyatında nasıl adlandırıldıkları incelenmiş ve özellikle Kur’an-ı Kerim’deki iltifat sanatlı ayetlerin Türkçeye çevrilmesi sırasında oluşan anlam sorunlarına değinilerek, “İltifat sanatlı ayetleri lafzen mi manen mi çevirmeli?” tartışmalarına katkıda bulunmaya çalışılmıştır.

Giriş
TDV İslam Ansiklopedisindeki “İltifat” maddesini yazan İsmail DURMUŞ’a göre “Belâgat âlimlerinin anlama güzellik veren edebî sanatlardan saydığı iltifât, bir beyitte veya kısa bir sözde beklenmedik şekilde şahıs, zaman ve üslûp bakımından değişiklikler yapmaktır. Bu değişiklikler monotonluğu kırarak muhatabın ilgisini uyandırmak ve konunun önemine dikkat çekmek gibi amaçlarla yapılır.

”Arapçada “meânî” ilmi çerçevesinde ele alınan iltifat sanatı üzerine pek çok âlim fikir beyan etmiştir. Bunlar arasında Asmaî (ö. 216/831), Kudâme b. Ca‘fer (ö. 337/948 [?]), Hâtimî (ö. 388/998), Ebû Hilâl el-Askerî (ö. 400/1009’dan sonra), Bâkıllânî (ö. 403/1013), İbn Reşîk el-Kayrevânî (ö. 456/1064), Hatîb et-Tebrîzî (ö. 502/1109), Muhammed b. Ömer er-Râdûyânî, Reşîdüddin Vatvât (ö. 573/1177), Yahyâ b. Ziyâd el-Ferrâ (ö. 207/822) ile Ebû Ubeyde (ö. 18/639), İbn Kuteybe (ö. 276/889), Müberred (ö. 86/900), İbnü’l-Mu‘tez (ö. 296/908), Zemahşerî (ö.538/1144), Sekkâkî (ö. 626/1229), Hatîb el-Kazvînî ö. 739/1338), Tâceddin es-Sübkî (ö. 771/1370), Teftâzânî (ö. 792/1390), Süyûtî (ö. 911/1505), İsâmüddin el-İsferâyînî (ö. 945/1538), Süleyman el-Mağribî, Ziyâeddin İbnü’l-Esîr (ö. 637/1239), İbnü’l- Bennâ el-Merrâküşî (ö. 721/1321) sayılabilir.

Özlem ATA

Yayımlandığı Yer: Kitap ve Hikmet Dergisi, Nisan-Haziran 2020, Sayı: 29, s. 88-92

Yazıyı görüntülemek için linke tıklayın: ozlem-ata-turkce-soyleyiste-iltifat-sanati-kh-29-sayi