Yapay Zekâ, Transhümanizm ve Din Çalıştayı’nın Düşündürdükleri

Mürüvvet Çalışkan · 2 Temmuz 2021 ·

25 Haziran 2021 tarihinde “Yapay Zekâ, Transhümanizm ve Din” konulu çalıştay, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ile Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi’nin ortak çalışması ile gerçekleştirildi. Alanında uzman birçok akademisyen konu hakkındaki düşüncelerini ve öngörülerini YouTube kanalı üzerinden canlı olarak bizimle paylaştı. Bu çalıştay yapay zekâ ve transhümanizmi dini açıdan değerlendiren Türkiye’de yapılan ilk çalıştay olma özelliğini de taşıyor.

Çalıştayda, yapay zekânın ve transhümanizmin önümüzdeki yüzyılda, hızlı bir ivmeyle ve öngörülemez bir şekilde, insan yaşamını da değiştireceği yönünde görüşler ağırlıktaydı. Gelecekte sosyoloji, psikoloji, tıp, mühendislik gibi birçok alan yeniden formatlanacağa benziyor. Özellikle tıp alanında insan genine dışarıdan yapılan müdahalelerle, daha zeki, daha güçlü insan yaratma projesinin son durağı ölümsüz insan yaratma ideası. İnsanın sonsuz yaşama isteği kutsal kitap Kur’an-ı Kerim’de, Âdem ve eşinin yeryüzü cennetinden kovulma serüveni ile başlamaktadır denebilir. İblisin, Âdem ve eşine vaat ettiği “sana sonsuzluk bilgisi vereyim mi”? cümlesinde Âdem’e, iblisin sonsuzluk bilgisine sahip olduğu fikrini vermiş olabilir.

Sonra Şeytan, ona fısıldadı:

“Bak Âdem! Sana ölümsüzlük ağacını ve yıpranmayacak bir saltanatı göstereyim mi?” dedi (Taha 20/120).

Buradaki “ölümsüzlük” fikri, ölümlü olan insan yapısıyla çelişmektedir. Hatta sonsuz evren ve zaman fikri, Bing Bang teorisi ile de çelişmektedir. Bing Bang teorisi başlangıçlı ve sonlu evren ve zaman modeli ile Newton’un sonsuz zaman algısı her ne kadar çelişse de insanlık çelişkili düşünmeyi seviyor diyebiliriz. Nihayetinde teoride işine yarayan bölümü seçip diğerini sümenaltı edebilir. Bakalım, yapay zekâ sonsuz evren algısı ile başlangıçlı evren algısını nasıl değerlendirecek?

Dini açıdan değerlendirdiğimde bir Müslüman olarak sorduğum sorulara en kısa yoldan cevap alabileceğim kaynağın Kur’an-ı Kerim olduğunu düşünüyorum. İnsan psikolojisini anlatırken Cenab-ı Hak, Bakara suresi 96. ayette “Şunu kesin olarak göreceksin; insanların yaşamaya en düşkün olanı onlardır, müşriklerden bile düşkündürler! Onlardan her biri çok ister ki ‘Keşke ömrüm bin seneye çıkarılsa!’ O kadar ömür verilse bile bu, onları azaptan uzaklaştıracak değildir. Allah yaptıkları şeyi daima görmektedir.” Ayrıca Enbiya 34-35. ayetlerde “Senden önce hiçbir beşeri ölümsüz yapmadık. Sen ölürsen onlar ölümsüz mü olacaklar! Her canlı ölümü tadacaktır. Sizi imtihan için, şerle de hayırla da zor bir denemeden geçireceğiz. (Sonunda) Huzurumuza çıkarılacaksınız.” demektedir. Evrenin sonlu olduğunu anlatan ayetler de cabası. Dindarların ahirete olan inançları yani bir gün Allah’a hesap verecekleri fikri, inanmak istemeyen insanların ve yapay zekânın anlayabileceği ve cevap vereceği bir konu değildir!

Tıpkı insanlık gibi, yapay zekânın da aciz kalacağı bir çok konu olacaktır. Sanırım insan kendi zekâsını taklit ederek oluşturduğu yapay zekâya da kendi acizliğini transfer edecek, ayna metaforu misali.

İnsan zekâsı için kısa yoldan karmaşık problemleri çözmek adına gerekli bilgileri toplama ve çözme kabiliyetidir, denebilir. Bu bağlamdan yola çıkarak, yapay zekâyla yapılmak istenen de insanda bulunan tüm zihinsel fonksiyonları yapay hale getirmeye çalışmak. İnsanda bulunan zihinsel süreçleri, fonksiyonları bilgisayar modelleri yardımıyla, inceleyip eldeki bilgileri biçimsel hale getirdikten sonra yapay sistemlere uygulamaya çalışmak.

Yapay Zekâ dini alanda bizlere nasıl çözüm önerileri sunacak?

Elimizdeki tüm dini metinleri; Tevret, Zebur, İncil ve Kur’an, Mişna, hadis, mezhep ve tarikatların dini anlayışlarını, yorumlarını ve uygulamalarını yapay zekâya yüklersek, yapay zekâ sorduğumuz sorulara hangi zaviyeden bakıp çözüm önerileri sunacak?

Yapay zekânın din alanında yapılacak akademik çalışmalara katkı sunacağı ve kolaylaştıracağı bir gerçek. İnsan için aylar hatta yıllar sürecek çalışmaları yapay zekâ kısa süre içerisinde sentezleyip cevaplar verebilecek. İnsanın işini kolaylaştıracak fakat iman konusunda işini kolaylaştırabilecek mi merak konusu? Şunu unutmamakta fayda var: İnsan zekâsıyla, vicdanıyla, ahlakıyla, iradesi ile anında fikir değiştirmesiyle taklit edilemeyen bir varlıktır. Dini açıdan yapay zekâya çok bel bağlamamak lazım vesselam.

Mürüvvet Çalışkan

Yapay Zekâ, Transhümanizm ve Din Çalıştayı’nın Düşündürdükleri

Tüm Konular

Yazarlarımız

Son Eklenenler

Kur’an Kavramları